Evimizde 1 yıldan uzun süredir Bokashi kompost yöntemini de uyguluyoruz. Gıda atıklarımızı gübreleştirme yollarından biri. Paylaşımlarıma hep ‘Nasıl yapılıyor?’ diye soruluyor. Bu detaylı bir mesele. Ben sevgili Volkan Dündar hocanın bir dersine katılarak öğrenmiştim. Sizlere de önerim bu tür derslerden birine gitmeniz. Yazının en alt bölümünde bakabileceğiniz adresleri ekledim.
Bu yazıda fikir vermesi için bizde neler yapıldığını göstereceğim. Gördükten sonra siz de uzmanından öğrenip başlarsınız diye umarak…
Bokashi, Japonların tüm gıda atıklarını turşulaştırdıkları bir ön gübreleştirme işlemi. Havasız alanda tüm atığın sıkıştırılması ve yararlı mikro organizmaların ortama katılması ile oluşuyor. Faydalı bakteriler kötü olanlara üstün gelerek doğru koşulları sağlıyor.
Bokashi hava almayan, ama fazla suyunu süzüp alt kısıma geçirebilen bir kap düzeneği ile yapılıyor. Bunun hazır olanlarını satın alabilirsiniz. Biraz el becerisi ve bolca zamanınız varsa basit malzemelerle kendiniz de yapabilirsiniz. Burada yapımını anlatmıyorum, çünkü ben kendim yapmadım.
Kabın dışında ihtiyacınız olacak en önemli şey mikro organizma barındıran bir madde. Bu mikro organizmalar kepeğe emdirilmiş olarak (Bokashi kepeği) kuru vaziyette satılıyor. Ayrıca sıvı serum şeklinde bulunuyor. Bir miktar bilgi ve uğraşla evde de yapılabiliyor. Bu kısım da uzmanlarından öğrenilmesi gereken ve benim anlatamayacağım işlemler. Ben Bokashi kepeğini alarak kullanıyorum. Şu anda bulabildiğim plastik bir torbada satılıyor maalesef. Bu noktada atıksız yaşam prensibine aykırı ne yazık ki. Umarım yakın zamanda daha sürdürülebilir bir alternatif bulunur. Tek tesellim çok az miktarlarda kullandığım için uzunca bir süre yenilemek zorunda kalmamak. Kullandığım tek poşeti dönüştürebildiğimiz mutfak atıkları ile karşılaştırınca fayda yaratan noktada olduğuma inanıyorum!
Bokashi kompost yönteminin en büyük avantajı ekleyebildiğiniz atık çeşitliliğinde sınır olmaması. Solucan kompostlarına atılamayan fazla asitli turunçgiller, soğan, et ve süt ürünleri, balık gibi materyaller bu kompost türüne eklenebiliyor.
Her gün çıkan atıkları mutfakta tezgah üstü bir kapta biriktirip akşam kovanın kapağını bir kere açarak içine atıyor ve bastırarak sıkıştırıyoruz. Sonra üzerine bokashi kepeğini serpiyor ve tekrar kapatıyoruz. Bu işlemi her gün tekrarlıyoruz. Sıkıştırarak yaptığımız için kova bolca atık alıyor. Gittikçe ağırlaşıyor.
Gün aşırı alt kısımdaki musluğunu açarak suyunu almak çok önemli. Bu su inanılmaz bir sıvı gübre. Bitkilere vermek için 1’e 100 oranında sulandırarak kullanabilirsiniz. Çok az bir miktar eklenmeli. Bu orana dikkat etmeniz önemli. Evde koku gelen gider borularına dökerek ortama faydalı bakteri sunabilirsiniz. Hayvanların bulunduğu kapalı alanlarda kötü kokuyu giderme görevinde de gayet başarılı olduğunu anlatan birçok kişi var. Denenebilir.
Bokashi kovasını çok soğukta veya güneşin altında aşırı sıcak koşullarda bekletmek yararlı bakteriler için uygun değil. Direk güneş almayan ve fazla ısınıp soğumayan bir balkonunuz varsa orada tutabilirsiniz. Bizimki yazın sıcak, kışın soğuk bir balkon olduğu için kovamız evin içinde duruyor. Mutfakta sepetimizin altında minnoş bir yeri var.
En çok sorulan sorular koku ve sinek yapıp yapmadığı. Bokashi havasız bir sistem olduğu için sinek yapmıyor. İstenmeyen koku kötü bakteriler tarafından yaratılır. Bu denklemde iyiler kötüleri yendiği için sorun ortadan kalkıyor. Kapağını açtığınızda ekşi, turşumsu ve tuhaf bir kokusu var tabi ki.
Kovanız dolduğunda kapağını kapatıp 15 gün bekletiyorsunuz. Bu süre içinde hala gün aşırı musluğu açıp suyunu almaya devam ediyorsunuz. Bakteriler iyice çalışıp turşulaşma işlemini tamamlıyorlar. Başarılı olduğunda üzerinde bembeyaz pamuksu bir küf tabakası oluşuyor.
Şimdi sıra bu karışımı bahçede açılan çukura doldurup üzerini toprakla örtmekte. Orada solucanlar ve tüm böcek aileleri göreve çağrılıyor. Besin dolu bu içeriği iyice dönüştürüp toprağa çeviriyorlar. İki-üç hafta bekledikten sonra üzerine ekim yapabilirsiniz.
Ben bir kısmını balkonda kocaman bir saksıda beklettim. Altına 15 cm toprak serdiğim saksıya bu karışımı ekledim, üzerine tekrar 15-20 cm toprak serip muşamba ile kapattım ve bir ay beklettim. Açtığımda resimdeki gibi seçilebilen atıklar yerine kahve rengi topaklar buldum. Biraz kürek ve tırmıkla incelterek tekrar beklettim ve toprağa karıştırmaya hazır halde geldi. Bu aşamalara ait resimler yok. Bir sonraki dönüşümü fotoğraflayıp ekleyeceğim.
Bokashinin toprağa olan faydasını denemek için kale filizleri ile mini bir deney yaptım. Bir saksıya bokashi gübresini ekleyerek kale ektim, diğerine ise eklemeden dikim yaptım. Birkaç hafta içinde fidelerin gelişimi arasında büyük fark oluştu.
Derslere katılarak daha detaylı bilgi alabilir, kovanızı ve serumunuzu kendiniz hazırlayabilirsiniz. ‘İstanbul Permakültür Kolektifi’, Volkan hocanın ‘Arka Bahçe Permakültür Çiftliği’ instagram hesaplarını takip edin. Zaman zaman düzenlenen atölyeleri görebilirsiniz. Malzemeleri alarak yola çıkmak isteyenler Eco Store Turkey insta hesabı ve web sitesinden bilgi edinebilir. Dersler de düzenliyorlar.
Doğanın döngülerine katkıda bulunmak, daha az atık çıkarmak o kadar büyük mutluluk ki, deneyin derim.
Post larınızı çok yararlı ve yol gösterici buluyorum. Şöyle bir geniş açıdan bakınca içinden çıkılamaz gibi görünse de “sıfır atık meselesi” ufak ufakta olsa kendi yaşam alanımızda, verdiğiniz bilgilerin çok rahat uygulanabilir olduğunu görmek mutluluk veriyor. Öğrenip, uygulamak, yararlı bir şeyler yapmanın mutluluğu çok güzel. Umarım hepbirlikte daha da bilinçli, sorumluluk sahibi ve yol gösterici oluruz.
merhaba, 15 günlük bekleme süresinde çıkan atıklarınızı ne yapıyorsunuz? iki adet mi kova almalıyız bu dönüşüm için?
Evet, 2 adet bokashi kovası var. Biri dolduğunda 15 gün beklerken diğerine geçiyoruz.
Sürenin sonunda toprağa gömünce bir kova tekrar boşalıyor ve devam…
Bokashi kovaları çok pahalı, özellikle 2 tane alınması gerekiyorsa çoğu insanın bütçesi yetmiyor. Ben öğrenciyim ve dünyaya verdiğim zarardan rahatsızım. Bunun için projeler üretip kendim ve çevremdeki insanların yaşamlarını daha yeşil yapmaya çalışıyorum. Dediğiniz atölyelerin katılım ücreti 250tl. Asıl anlayamadığım konu bu insanlar daha yeşil ve ekolojik bir gelecek için çalışmıyor mu? Hangi mağazaya bakarsam bakayım vegan, çevreci alternatifler normal fiyatlandırmanın çok daha üstünde. Bunların çoğunda maalesef üretim maliyeti etkili değil. Hepsi insanların duygularını sömürmeyi,bunun üzerinden kâr etmeyi planlıyor. Kendilerinden de bir o kadar eminler çünkü insanlar vicdanlarını rahat ettirmek istiyorsa başka alternatifleri yok. Ben anlamıyorum.. özellikle böyle bir konuda duyarlı olduğunu iddia eden insanlar nasıl böyle bir sömürüye başvurabiliyor?
Bokashi kovaları kullanılmış plastik kovalardan da hazırlanabiliyor. Proje üretmek istiyorsanız bunları uygulayabilirsiniz.
You Tube videolardan bulursam size link göndereyim.
Atölyelere katılmak belli bir bütçe ile mümkün oluyor. Bu dersleri veren kişiler de hem mekana bedel ödüyor, hem de kendi vakitlerinin karşılığını almak istiyorlar haklı olarak. Sömürü olarak göremiyorum. Ben de zamanında bu ücreti ödeyerek öğrendim.
Diğer faaliyetlerimden kıstığım bütçeyi ayırmıştım.
Çevreci ürün üretenlerin iki tür olduğunu düşünüyorum. Birincisi gerçekten iyi içerik kullanan ve fiyata bunu yansıtmak zorunda olanlar. İkincisi de adını çevreci koyup haksız kazanç sağlayanlar. Aradaki farkı algılayıp iyi ürünün bedelini ödemeyi kabul edebiliriz. Şöyle bir örnekle anlatmak istiyorum: fiyatı yüksek olan piller ucuz olanlardan çok daha uzun süre enerji sağlıyor. ‘Ucuzu varken niye pahalıya satılıyor’ demeli miyiz? Arada fark olduğu için fiyatı daha pahalı. Ve bu fiyatının haklılığını ispatlıyor. Pahalı dediğimiz pilin kullanım süresi ucuz pilin neredeyse iki katı kadar uzun.
Sn Yıldız
https://drive.google.com/file/d/16JdFxOO4hLuRnbu7u_pY8BgLsOLLAKzZ/view
Volkan hocanın gerekli anlatımları bu linkte ki dökümanda ve
https://www.youtube.com/watch?v=NCXttIrLc3U linkteki video da mevcut.
pahalı değil aksine çok ucuz
Teşekkürler
O kadar haklısınız ki..
Sizinle tamamen aynı fikirdeyim
Sipariş ettiğim 2 kovaya sahip set bugün elime gecti. İlk denememe başlarken kendimi bu sayfada buldum ve yorumuna kayıtsız kalamadim. Şunları söylemek istiyorum:
Hem sürdürülebilir bir tüketim alışkanlığı önerilip hem de bunun önüne fiyat engeli koyulmasını ben de tutarlı bulmuyorum. “Organik” etiketi ile başladı bu hikaye, şekli bozuk ya da kurtlu ürünleri pahalıya satmanın ötesine geçemedi çoğu. Vegan, çevreci, ekolojik diye devam ediyor moda.
Ülke olarak içeriğe, derinliğe, anlama çok duyarlı olmadığımız için bu da birçok diğer şey gibi amacını aşıyor belki de. Hassasiyetiniz doğaya maliyeti olmayan biri olarak yaşamaksa bu zaten sizin prensibiniz olmanın çok ötesine geçiyor. Başkalarının da farkındalığını artırmaya çabalıyorsunuz. O yüzden eğitimlerin elitist bir aktivite gibi satılmasına karşıyım. Fakat bu bilgiler aslında çok da zor ulaşılabilir değiller. Öğrendiklerimizi ne şekilde paylaşacağımız ise bizim kararımız.
Ürün fiyatlarına gelince sürümü olmayan ürünler olduğu için birim maliyetleri yüksek, o yüzden pahalı olmak zorunda. Çok estetik kaygısı taşımıyorsan birçok kaynakta DIY projeleri var ve çok maliyetsiz. Sevgiler.
Merhabalar
Bokashi yöntemiyle bir süredir okuyorum ilgileniyorum ve denedim fakat baslamamin üzerinden 10 gün geçti fakat 1 damla bokashi sıvısı alamadım nerede hata yapiyorum acaba teşekkürler
Merhaba
Kovanızın alt kısmında çıkacak suyu geçiren delikli bir kısım olmalı. Onun altında da suyun biriktiği ayrı kısım. Buradan bir musluk tahliyeyi sağlar.
Ne kadar kuru atık da koysanız eninde sonunda az da olsa su bırakır.
Merhaba, bende alamamıltım. Fark ettim ki eğit boşaltmak gerekiyor. Kovanın çeşmesi biraz yukarıda kalıyor. Çıkan su o kadar doldurmuyor. Biraz eğit deneyin
Merhabalar, sizlere bir sorum olacaktı. Ben bokashi kompostuna yeni başlıyorum ve kovamı kendim yaptım fakat mikroorganizmayı ne olarak aratıp nereden alacağımı bulamadım, yardımcı olabilir misiniz, şimdiden çok teşekkür ederim 🙂
Merhaba
Volkan hoca yapımını anlatıyor facebookta sayfası ‘Arkabahçepermakültürçiftliği’.
Satın almak isterseniz Bokaşi kepeği olarak arayabilirsiniz.
Ecostoreturkey satıyor.
Merhaba bokashi kompostu üretimine yeni başlıyoruz. Evsel atıkların içine bozulmaya yüz tutmuş sebze vs. de atılabilir mi? Etkin mikroorganizmaları olumsuz etkiler mi acaba?
Merhaba
Çok küflenmiş gıdaları atarsanız mikro organizmaları biraz zorlayabilir.
Kenarında biraz küf olan bir şeyi ekliyorum ben. Sorun olmadı bugüne kadar.
Ama miktarı çoksa koymayın derim.
Tüm kompost yöntemlerinde olduğu gibi bokaşide de dengeler önemli.
Teşekkür ederim.
Bokashi suyu 1/100 oranında klorsuz suyla sulandırmak gerekiyor yazıyor her yerde. Çok sulu atık atmadigim halde kovada günlük 300-350 ml su birikiyor bazen. 30 lt damacana suyu bulsam nerede sulandiricam? Bekleyince üstü bembeyaz oluyor, bu haliyle kullanılabilir mi? Yada daha az sulandırarsak bitkilere zarar verir mi? Bu kısımda zorlanıyorum.
Kesinlikle bu orana uymalısınız. Daha fazlası bitkilere zarar verir.
Evet, çok su çıkıyor. Bu suyu lavabo deliklerine dökebilirsiniz. Geçtiği yerleri iyileştirir. Ulaştığı derelere denizlere katkı sağlar sağlam kalan iyi mikroorganizmalar.
Bokashi kepeği nereden satın alınıyor?
Ben Ecostoreturkey’den alıyorum.
Çok açıklayıcı anlatmışsınız teşekkür ederim Benimde evde büyükçe bir kutunun içine toprak koyup çıkan yumurta kabuklarını muz kabuklarını ve kalan çayın tortusunu döktüğüm bir kendimce. Dönüşüm saksım var ama bu çok daha kapsamlı en kısa zamanda edinmek dileğiyle sağolun
Harikasınız 🙂
Merhaba, çok faydalı bir yazı olmuş. Çok teşekkür ederim. Ben bir şey danışmak istiyorum filriniz varsa diye? Kışı çok soğuk olan ama yazın her türlü meyve sebzenin rahatlıkla etiebildiği bir ilde yaşıyorum. Apartmanımızın bahçesi ve arka tarafta herkesin ekip biçebileceği ufak bir alanı var. Şimdi bokashi kovası alıp atıklarımı dönüştürmek istiyorum ama aklımda şöyle bir soru var? Çıkan gübreyi gidip ekeceğim yere şimdiden gömsem bahara kadar orada kalması faydasından bir şey eksiltir mi acaba? bir kaç güne kadar kar da yapar muhtemelen gömüp orada bırakmalı mıyım ya da ayrı bir kapta falan gömüp bahar geldiğinde bahçeyi ekmeden önce mi kullanmalıyım?
Merhaba,
Şimdiden gömmenizde hiçbir sorun olmaz. Besinler toprak yer değiştirmediği veya sel vs olup tamamen yıkanmadığı sürece kalır birkaç ay.
Hemen yapın :))
Sonuçlarınızı da paylaşın. Çok mutlu olurum.
Sevgiyle
Merhaba, tecrübelerinizden faydalanmak çok önemli bizim için, çok sağ olun.
Ben lakto serumu hazırlayıp, henüz dün başladım komposta 🙂
Çokça kabuklu kuruyemiş ve portakal suyu tüketen bir aile olarak, her gün bolca kuruyemiş kabuğu ve günlük yaklaşık 10 portakal kabuğu katabilir miyim, yoksa bu tür asitli malzemelerde abartmamalı mıyız?
Harika. Başlamanıza çok sevindim. Tüm kompost türlerinde olduğu gibi bokaşide de denge önemli bence. FArklı türde atıkların bir karışımı olması daha kaliteli bir sonuca götürür.
Merhaba çok güzel ve net anlatmışsınız,benim bir sorum olacak(inanın uykularım kaçtı). İlk dolan bokashi kovamı 15 gün bekledikten sonra 2 adet saksıya bölerek gömdüm. Bir kaç güne ikinci kovamın da 15 günlük bekleme süresi doluyor ve ben apartmanda yaşıyorum(bahçeye gömme şansım yok) bu döngü nasıl olacak bilmiyorum.
Merhaba, apartmanınız veya tanıdığınız birinin bahçesinde bir çukur kazarak gömebilirsiniz.
Bir ay içinde tamamen toprağa karışmış oluyor.
Görseldeki beyaz pamuksu yapı küflenme gerçekleştiğinin alameti. Kova içinde hava bulunduğu için oksijensiz fermentasyon tam olmamış. Bunun yerine küflenerek çürüme gerçekleşmiş.
Bokashi kovaları içinde hava kaldığı için böyle problem oluyor. Kabınız tamamen içinde hiç hava kalmayacak şekilde doldurulmuş olmalı ve basınca dayanıklı olmalıdır. Alt tarafta tahliye musluğunu açtığınızda da içeride biriken su çıkıp yerine hava girecektir. Bu sebeple sistem içinde sürekli oksijen kalır. Oksijensiz fermentasyon elde etmemiş oluyorsunuz.
.
Bokashi sektörü ne yazık ki ticarî bir efsane haline geldiği için bu ekipmanları pazarlayarak para kazanan insanlar türedi.
.
Hâlbuki,
5 litrelik (veya 10 litrelik) su bidonları içinde gıda artanlarını biriktirerek fermentasyon gerçekleştirebilirsiniz. Esasen hiç bir katkı kullanmadan laktik asit bakterileri işini görüyor, fakat süreci kontrol altına alıp hızlandırmak için Az miktarda ayran ilavesi yapmak faydalı olur. Bokashi kepeği gibi ürünler pazarlama algısı elde edilmiş ekstralardır. Sizin masrafınızdan birileri para kazanır.
Bokashi ve kompost hakkında akademik yayınlara itibar etmenizi tavsiye ederim.
.
Abraham Lincoln’den rivayet edilen bir söze göre “internette gördüğünüz her şeye inanmayın” 😁🤗
Ben bokaşi sistemini internetten görüp inanmadım. Volkan Dündar hocanın verdiği derste öğrendim.
Dilerseniz bu yorumları onunla paylaşıp bir de onun fikrini alabiliriz.
Merhaba, bokashi kompostumın ikk kovasını doldurdum. Suyunu çektiğimde beyaz pamuksu yapılar görüyorum. Kompostumda yararlı şeyler tükenmiş mi oluyor. Ne yapabilirim?
Yararlı mikroorganizmaları yeterli miktarda eklediniz mi?
Eğer doğru oluştuysa öncelikle turşumsu (kötü olmayan) bir kokusu olmalı.
Kapağı açtığınızda üzerinde beyaz pamuksu küf görüyorsanız yeterince beklemiş ve oluşmuş olabilir. Acaba bu mu suda görünen?
Merhaba, paylaşımınız için çok teşekkürler. Benim de bir sorum olacak. Bokashi’ye yeni başladım ve 2. kovam dolmak üzere. Sorum şu; oluşan çöp turşusunu 1) ne kadar süre 2) hangi şartlarda bekletebiliyoruz?
Mesela bu turşuyu balkonda (şimdilik soğukta) kapalı bir sisteme alıp kullanacağım vakte kadar bekletmem mümkün mü? Kullanacağım bir bahçe bahçem var fakat şehir dışında ve sürekli gidemiyorum haliyle, orada kullanmak istiyorum çünkü meyve sebze yetiştirilen bi alan. En azından 1 hafta bekler mi mesela? Belki Volkan hoca eğitimde değinmiştir. Teşekkür ederim şimdiden .
Merhaba,
Fermentasyon doğru oluşursa bekletebilirsiniz. Altından suyunu almaya devam etmeniz gerekiyor.
Zamanla üzerinde beyaz bulut gibi bir küf tabakası oluşacak. Bu işlerin yolunda gittiğini anlatır. O haliyle 1-2 hafta bekleyebiliyor.
Teşekkür ederim
Merhaba,
Benim bahçemdeki alanın çoğu çim olduğundan bokashi kompostumu toprağa gömmek sorun oluyor. Saksı içine yatırma işi de zor geliyor açıkçası. Acaba bokashi solucanlara verilebiliyor mu?
Merhaba
Solucanlara verilebiliyor elbette. Ancak bir defada tüm kovayı boşaltacağınız için geniş bir solucan kompostu gerekir.